Waarom werken games verslavend?

In de laatste jaren hebben videospellen, ‘games’, zich geëvolueerd van “Pac Man” en “Snake” naar hyperrealistische, multidimensionale computerspelen. Computerspelen worden steeds populairder, zowel bij jongere als oudere generaties. Gamen is immers leuk, ontspannend én – in de meeste gevallen – leerzaam. Voor vele spelers is het een leerrijke hobby met een educatieve waarde. Maar, zoals dat met tal van andere zaken in het leven gaat: aan overdaad schaadt. Op zich is een paar uurtjes gamen geen enkel probleem, maar voor sommige mensen is het heel erg moeilijk om te stoppen met spelen. Hoe komt het toch dat games zo verslavend zijn? Wat zijn gevolgen en wie krijgt er voornamelijk mee te maken? Kom het allemaal in onderstaand artikel te weten. 

Wat is een gameverslaving?

Anno 2020, waar het internet al lang niet meer uit het leven weg te denken is, spenderen mensen intussen meer uren online door dan dat er televisie wordt gekeken. Dit heeft als gevolg dat het aantal personen met een internet-, computer- en gameverslaving exponentieel toeneemt. 

Op zich hebben video- en internetgames heel wat positieve effecten. In eerste instantie is het een manier om te ontspannen en plezier te beleven. Tijdens het spelen van videogames komen er immers belangrijke gelukshormonen vrij in ons brein, met name dopamine en endorfine. Deze hormonen, die ook vrijkomen tijdens het sporten, eten, vrijen of lachen, veroorzaken gevoelens van genot en geluk bij de speler. Daarenboven bieden digitale, online spelen ook tal van voordelen op sociaal-emotioneel en cognitief vlak. Games verbeteren de concentratie en de aandacht; het traint de cognitieve flexibiliteit en de motorische vaardigheden én het versterkt de sociale vaardigheden van de speler. Van deze voordelen blijft echter bitter weinig over wanneer iemands spelgedrag overslaat naar een obsessieve verslaving. 

Een gameverslaving werd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pas recent, in 2018, officieel erkend als een stoornis en in de 11^e editie van de Internationale Classificatie van Ziekten (ICD-11) opgenomen. Het gaat dus om een ‘moderne ziekte’ die vooral mannelijke jongeren treft. Men spreekt van een verslaving wanneer iemand zijn spelgedrag voor minstens 12 maanden niet meer onder controle heeft en het gamen voorrang krijgt op andere dagelijkse activiteiten, sociale relaties, educatieve en/of werkverantwoordelijkheden. Het gedragspatroon van iemand met een gameverslaving is, net zoals bij andere soorten verslavingen, dus dermate problematisch dat het persoonlijke, sociale leven en de algemene (fysieke en mentale) gezondheid er onder gaat lijden. De negatieve gevolgen en problemen die de verslaving met zich meebrengt, vormen op zich weer een trigger voor de persoon om terug te vluchten naar de virtuele gamewereld, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.

Wat maakt gamen zo verslavend? 

Moderne games zitten slim en complex in elkaar en bezitten bepaalde spelelementen die de aandacht van de speler blijven opeisen. Zo zitten heel wat psychologische beloningsmechanismen vervat in allerhande online videospelen waardoor gamers verknocht of zelfs afhankelijk geraken aan het spel. Games die onderverdeeld worden in levels stimuleren spelers om steeds beter te worden en hoger te scoren, wat het bijgevolg moeilijker maakt om te stoppen. 

Daarenboven blijken online spellen in het algemeen aanzienlijk meer verslavend te werken dan offline gameversies, zoals bijvoorbeeld de immens populaire spelen ‘Fortnite’ of ‘League of Legends’. De reden hiervoor is het sociale aspect in deze games: ze bevatten een online platform waar spelers met elkaar kunnen communiceren, teams kunnen vormen en tegen elkaar kunnen strijden. Met andere woorden, de spelers komen in een virtuele wereld terecht waar hechte vriendschappen kunnen ontstaan – die in het ‘echte’ leven misschien kunnen ontbreken – en het leuk vertoeven is.  Bovendien hebben deze soort games ook vaak een open einde, waarbij deelnemers steeds nieuwe uitdagingen kunnen aangaan en hun virtuele zelf altijd maar kunnen verbeteren.

Het sociale aspect bij online videospelen kan daarenboven een enorme druk betekenen bij de speler. Als speler maak je deel uit van een ‘online gemeenschap’ van medespelers met wie je de competitie aangaat en bij wie je meer status en aanzien verwerft naarmate je hoger scoort. Een deelnemer kan het zich hierdoor moeilijker veroorloven om te stoppen. 

Een andere belangrijke risicofactor is de anonimiteit en de eigen ‘rolinvulling’ van het spelkarakter. Zo zijn er heel wat games waarbij de speler zichzelf een personage kan aanmeten die men tot in het kleinste detail kan afstemmen naar eigen believen. Gamers kruipen in de huid van hun zelfgekozen alter ego waarmee ze in interacties kunnen gaan. Een soort dubbelleven kan hierdoor ontstaan waarin een deelnemer zichzelf heel gemakkelijk kan verliezen. 

Is een gameverslaving louter een jongerenprobleem?

Onderzoek wees uit dat het hoofdzakelijk jongeren en adolescenten zijn die te kampen krijgen met gameproblemen. Niet geheel verwonderlijk als duidelijk wordt dat deze leeftijdsgroep veruit de meeste tijd op internet doorbrengt via de computer, laptop, tablet of smartphone. Niettegenstaande blijken ook meer ouderen steeds vaker en intensiever bezig te zijn met schermspelen. Zo denkt één op de vijf ouderen zelfs dat ze het risico lopen om aan deze games verslaafd te raken. Heel veel 50-plussers geven aan dat de online spelen hen helpt bij het bijschaven van hun digitale vaardigheden. Anders dan adolescenten, spelen senioren eerder gratis spelletjes via het internet of applicaties en zijn de gespeelde games minder gewelddadig. 

Een gameverslaving kan in principe iedereen overkomen. Het online spelaanbod is groot en makkelijk te bereiken. Heb je het gevoel dat je soms moeilijk kan stoppen met spelen en/of dat andere dagdagelijkse bezigheden hiervoor moeten wijken, probeer je gamegedrag dan (terug) onder controle te houden via onderstaande tips: 

1. Noteer hoelang je elke dag gamet en hoeveel tijd je aan andere activiteiten besteedt. Als je inzicht hebt in jouw dagindeling, kan je ervoor zorgen dat jouw dagbesteding meer in balans komt. 
2. Bedenk op voorhand hoe lang je precies wenst te spelen, met een concrete speeltijd of eindtijd, en probeer je hieraan te houden. 
3. Bedenk voor jezelf waarom je wil gamen. Veel alleen zijn kan bijvoorbeeld een risico vormen of een verleiding zijn. Geen sociale controle of alle tijd hebben, vergroten de kans dat je meer speelt dan dat je eigenlijk zou mogen of willen. 
4. Probeer een paar dagen in de week helemaal niet te gamen. Stel bijvoorbeeld één of twee avonden per week in als jouw vaste game-avond. Laat eventueel je omgeving weten dat die game-avond voor jou is, maar dat je op andere avonden wel vrij bent om een andere activiteit te doen. 
5. Stop uiterlijk een halfuur voor je gaat slapen met gamen. Het beeldscherm van je computer, tablet of smartphone houden je wakker. 
6. Heb of krijg je fysieke klachten, zoals hoofdpijn en/of rugpijn, stop dan direct met spelen en ga bewegen. 

- Janne Colle